შიო მღვიმელი

ქართული საბავშვო მწერლობის ერთ–ერთი ფუძემდებელი შიო ილარიონის ძე მღვიმელი (ნამდვილი გვარი ქუჩუკაშვილი) დაიბადა 1866 წლის 12 თებერვალს, სოფ. ბრეთში (ახლანდელი ქარელის რაიონი), მღვდლის ოჯახში. გორის სამოქალაქო სასწავლებლის დამთავრების (1887) შემდეგ თბილისში მუშობდა ჯერ „ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების“ წიგნის მაღაზიის გამგედ, ხოლო 1909 წლიდან — ქართულ ჟურნალ-გაზეთბის რედაქციებში კორექტორად. მღვიმელის პირველი ლექსი „დილა“ 1885 წელს გაზეთ „დროებაში“ გამოქვეყნდა, პირველი საბავშვო ლექსები — 1887 წელს. 1891 წელს მისი ლექსები ცალკე გამოიცა პატარ-პატარა წიგნებად.შიო მღვიმელი თანამშრომლობდა ჟურნალებში “ჯეჯილსა” და “ნაკადულში”, შემდეგ “პიონერსა” და “ოქტომბრელში”. მღვიმელის ლექსები “ია”, “ია და მზე”, “შოშია და ბავშვები”, “გაზაფხული”, “ყინვა და გულადი” და ბევრი სხვა მოზარდ თაობას ჰუმანიზმს, შრომისმოყვარეობასა და პატიოსნებას, პატრიოტიზმსა და სიკეთეს უნერგავდა, აგრეთვე გადმოკეთებული აქვს, ორიგინალიდან ზღაპრები (“რწყილი და ჭიანჭველა”, “ყვინჩილა და ფისო”, “ძუნწი” და სხვა). პოეტური ენის სისადავე, ხალხურ პოეზიასთან სიახლოვე მღვიმელს ერთი მხრით, აკაკი წერეთლის სკოლის პოეტებთან, მეორე მხრით კი ვაჟა ფშაველასთან ანათესავებდა. ახლო ურთიერთობა ჰქონდა ბევრ გამოჩენილ მწერალთან, განსაკუთრებით ვაჟა–ფშაველასთან. კომუნისტურმა რეჟიმმა გარკვეულად ჩრდილში მოაქცია ამ მართლაც სახალხო პოეტის საქმიანობა, რადგან იგი არასოდეს უმღეროდა კომუნისტურ იდეებს და სულ ელოდა, რომ ერთ მშვენიერ დღეს ისინი წავიდოდნენ საქართველოდან.

          1915 წელს ეკატერინე გაბაშვილის თაოსნობითა და ვაჟა-ფშაველას მხარდაჭერით წამოწყებული კამპანია, ჩატარებულიყო შიო-მღვიმელის იუბილე და ჯეროვანი პატივი მიეგო საზოგადოებას მისი შემოქმედებისათვის, 1916 წელს წარმატებით დაგვირგვინდა და დიდი შემოქმედებითი საღამოც ჩატარდა. დაიბეჭდა გამოკვლევები მის საბავშვო ლიტერატურაზე.  მას ივანე გომართელმა "ბავშვების აკაკი" უწოდა.  1923 წელს შიო მღვიმელს მიენიჭა საქართველოს დამსახურებული მწერლის წოდება. გარდაიცვალა 1933 წლის 29 დეკემბერს, თბილისში. დაკრძალულია დიდუბის პანთეონში. თბილისში არის შიო მღვიმელის ქუჩა. დაწესებულია "შიო მღვიმელის პრემია", რომელიც 1976 წელს დაარსა პოეტ ხუტა ბერულავას ინიციატივით საქარველოს მწერალთა კავშირმა. ეს პრემია ენიჭებოდა საბავშვო მწერლებს განსაკუთრებული ღვაწლისათვის საბავშვო ლიტერატურაში. აღსანიშნავია, რომ ამ პრემიის პირველი ლაურეატი შიო მღვიმელის ქალიშვილი, მწერალი და დრამატურგი ქეთევან ქუჩუკაშვილი იყო.